Томислав Османли: „Верувам во нашите претстојни и конечно подобри времиња – У новиот ни век!“

27.09.2020

Со перформанс „Рацин во фрагмент“ изведен од актерите на ХТ „Јордан Хаџи Константинов Џинот“ започна свеченото затворање на „57-те Рацинови средби“, На вечерта посветена на годинешните лауреати на добитникот, македонскиот писател, Томислав Османли му беше врачено Рациновото признание за 2020.

Тој го доби за неговата книга „ПарадоксиКон“. Велејќи дека е почестен што стана носител на врвното македонско литературно признание Османли рече:

-Се чувствувам почестен од доделувањето на угледната награда, особено што мојата книга со неа ја привелигира жири на истакнати уметници и културни дејци. Почестен сум што станав на нашето врвно литературно признание кое се доделува, еве безмалку шест децении, а го носи светото име на Коста Солев – Рацин, еден од мугрените предвесници на современата македонска литература и безостатно и несомнено, на идејата на современата македонска демократска државност уште од времињата кога таа се војувала саможртвено, со највисоки идеали, со борба, со крв, со мечта и со песна. На Рацин со кој се гордее и кого не прекинува високо да го чествува овој достоинствен град и неговата доблесна Управа, која ја привилегира литературата и во овие ненаклонети времиња високо ја претпочита културата, потенцира Османли.

Тој појасни дека делото и личноста на Рацин се утока од најмалку три суштествени, бистри водотеци – неговото врвно поетско и, воопшто, единственото книжевно дело, неговиот хуманистички и социјален ангажман, неговиот слободољубив алтруизам којшто го исполнувал и го поттикнувал на културна и на хуманистичка политичка дејствителност, како и неговиот разгорен, богат македонски јазик, високолитерарен уште пред дефинитивното устројување на нашите стандардни лингвистички канони и во тој идентитетски делокруг.  Рациновата јасна и ангажирана македонска национална припадност и, воедно, неговата најширока космополитска културна определеност. И сето тоа, во времиња кога тие легитимации биле прогонувани, забранувани и жестоко санкционирани.

Османли констатира дека затоа литературата на Коста Солев Рацин е творештво на еден чувствен и сочувствен, на еден човекољубив, лиричен, а едновремено и развиорен, модернистички темпераментен, револуционерен и слободољубив, едновремено, и длабоко национален ангажман во кој Рацин е универзален и национален културен паметник и знак, споменик на отпорот кон негациите и кон релативизациите на сите тие вредности, особено на македонскиот јазик и национален идентитет.

– Неговиот македонски книжевен јазик е народниот јазик од нашите најстари хоризонти во кои и Рацин бил топло загледан, и од кои впрочем осамнаа и неговите Бели мугри, но и силно светнатиот ден на една бујна книжевност го слуша топлиот македонски шепот среде големото растреперено словенско книжевно соѕвездие – дел од сводот на кој блескаат сите ѕвезди на овој единствен свет – и соседски (ние рациновски сакаме да речеме: добрососедски!), и пошироко европски и најшироко универзален.Тој современ свет на убавата литература, денес закрева колосални тревоги, шиба по отуѓувањето на општеството обезличено од меркантилност, од социјален еготизам, од обестите на безграничната моќ на капиталот ставен над човекот, над правдата и над етиката, книжевноста ја жигосува, во сите свои жанрови, видови и наративи, оваа реалност со изгубен човечки лик и мерки, светот огледан во апсурдното орвелијанско огледало, светот на една безгранична хипокризија и новата реалност презаситена од мултимедиски симулакруми и фатаморгани, на светот на моќта и на политиката кој се однесува спротивно од сопствените декларации и прокламирани принципи. Но, воедно новата литература умее и да блика од величествени восхити, во роеви впечатливи творби, отворајќи простори за една понадежна стварност во подобриот дел од 21-ов век. Така и нашите творби и поетики не престануваат и денес, уште поживо, и понепосредно да комуницираат со светот и да се пресметуваат со неговите и наши хипокризии и парадокси, рече Османли.

Тој додаде дека нивниот најбуен извор е токму литературата на Рацин. Таа литература и самата напојувана од страстни естетски и етички ангажмани, носи живи одгласи на европската модерна: на германскиот експресионизам, на рускиот револуционерен футуризам, на различни школи од социјално ангажираната поезија на европската и на оновремената југословенска модерна; ехото на парискиот и на белградскиот надреализам, но и одгласите на Крлежиниот „Дијалектички антибарбарус“ кого што, за разлика од спомнатиот белградски авангарден круг, Рацин – уште поавангардно! – „по срце и по совест“ одбива да го критикува според директива „одозгора“.

– Рациновата книжевност се претставува како национална, регионална и интернационална, но – најмногу – таа е своја и наша. Таа е наша и космополитска, зашто и Рациновата песна и дело – го носат македонскиот јазик, неговиот автентичен звук и неговата светла созвучнист – во светот; како што со своите вредности таа го содржи слободољубивиот, еманципаторски, човечки достоен свет – во македонскиот јазик. Творештвото на Рацин е куќа на мугрите, дом на големото срце на овој народ, нашето бело напнато едро на надежните стремежи и нови очекувања, што силовито нѐ носи, бездруго, и во нови домицилни и универзални предизвици, но, верувам, пред сѐ во завладеаниот свет на општествени и човечки вредности; во нашите претстојни и конечно подобри времиња – „У новиот нѝ век“!, додаде Османли.

Од името на добитниците на Почесното рациново признание за 2020, проф д-р Виктор Фридман и проф д-р Јоуко Линдстед, се заблагодари Људмил Спасов. Притоа истакна дека во лицето на овие двајца професори кои долги години наназад надвор од нашите граници во светот го презентираат македонскиот јазик, литература и култура, за што смета дека тие затоа се големи и искрени и секогаш се пријатели на Македонија. Спасов порача:

-Македонци да го поздравуваме и чествуваме Виктор Фридман и Јоуко Линстед.

Перформанс: „Рацин во фрагмент“ на актерите на ХТ „Јордан Хаџи Константинов Џинот“

Градски Камерен оркестар на Велес 

Свеченото затворање на „57 Рациновите средби“ се одржа во големата сала на Н.Т „Јордан Хаџи Константинов Џинот“. Завршница беше концертот на класична музика на Градскиот камерен оркестар./У.Ј