„Би-би-си“ направи репортажа за Вевчани: Фасцинатното село кое сакаше да стане Република

„Фасцинантно село со своја помалку позната историја на самопрогласување независност“, вака британскиот патеписец Ричард Колет го опишува македонското село Вевчани.

Познатиот британски патеписец и фотограф Ричард Колет направи забавна репортажа за селото Вевчани, нарекувајќи го „македонска необична микронација“.

Имено, Колет го посетил Охридскиот регион во септември годинава, кога ние го славиме Денот на независноста. Сосема случајно, нашиот државен празник се совпаднал со неговата приказна за Вевчани, за кое вели дека е „фасцинантно село со своја помалку позната историја на самопрогласување независност“.

Кога пристигнал во селото, патеписецот бил изненаден од тоа што пред општинската зграда имало две знамиња – македонското, но и знамето на Република Вевчани.

„Тоа е знамето на Република Вевчани. Ние денеска не ја славиме независноста (на Македонија), Вевчани има своја независност која си ја слави“, му објаснила Александра Велкоска, поранешен туристички водич, а сега вработена во општина Вевчани.

Колет раскажува дека „и покрај тоа што има само 2400 жители, Вевчани трипати се обиде да прогласи независност од две различни земји во последните пет децении“.

„Вевчани првпат се закани со одделување од Југославија во 1987 година. Потоа, во 1991 година, селото се прогласи за независна република само 11 дена откако Македонија прогласи независност за време на распадот на Југославија. Во 2002 година, слободарскиот дух на Република Вевчани беше живеан од страна на локалното население, со необичен обид да привлече туристи и да се потсмева на политиката на земјата, со веење национално знаме, издавање пасоши и печатење валута“, пишува тој.

Во репортажата се вели дека и покрај тоа што Вевчани „било дел од Македонската, Римската, Византиската и Отоманската империја, Кралството Србија, Југославија и денешна Македонија“, селото никогаш не било вистински освоено.

„Ние во Вевчани ја почитуваме традицијата. На пример, за време на Отоманската Империја, ние ја зачувавме нашата култура и нашата православна религија, иако сите околни села се населени со муслиманско население“, му раскажала Велкоска на Колет и го однела во посета на црквата Св. Никола.

Главната селска црква Св. Никола во Вевчани е изградена во 1864 година, во период кога регионот бил дел од Отоманската империја. Клисарот којшто се грижи за оваа црква, Ламбе Шурбаноски му раскажал на британскиот новинар дека „Вевчани имал значителни верски слободи под Отоманската империја“.

Велкоска му објаснила на Колет дека несообразеноста на Вевчани кон отоманската власт инспирирала отпор и кон комунистичкото владеење за време на Југославија.

„За време на комунизмот, владата се обидуваше да ги запре нашите традиции. Тие не дозволуваа традиционални свадби или кршевки, но нашите мајки и баби ги правеа во тајност“, раскажала таа.

Исто така, во репортажата е спомнат и Вевчанскиот карневал, за кој пишани извори сведочат дека е стар најмалку 1460 години.

Како дел од прошетката низ селото, било неминовно да се посетат и Вевчанските Извори.

„Изворите се најважниот дел од нашата култура и историја. Тука се одржуваат речиси сите прослави и обреди. Затоа луѓето беа толку вознемирени кога југословенската влада се обиде да ни ја одземе водата“, вели Велкоска.

Во својата репортажа за Би-би-си, Колет раскажува и за „Вевчанскиот случај“, односно за протестите кои се случиле во ова село во 1987 година.

„Вевчанци се кренаа на протест против плановите на југословенската влада да ја пренасочи изворската вода во новите вили што се градат покрај Охридското Езеро за комунистичката елита. Како одговор, селото го помина тоа лето градејќи барикади, протестирајќи и заканувајќи се дека ќе се оддели како независна Република Вевчани“, пишува тој.

Демонстрираниот отпор траел три месеци. Иако одговорот на владата бил силен и биле испратени специјални полициски сили за да ги запрат востанието, раскажува Колет, „Вевчанскиот случај“ стана еден од првите успешни случаи на масовен отпор против југословенската влада.

Сопственикот на еден етно-ресторан во Вевчани, Насто Богоески му раскажал за случувањата во периодот кога Југославија почнала да се распаѓа.

„Во 1991 година, имаше референдуми за независност низ цела Југославија. Во тој момент, и селаните од Вевчани одлучија дека сакаат своја независност. Ние бевме политички мотивирани од сѐ она што ни се случи со протестите, па сакавме да се одделиме и од Југославија, но и од Македонија“, му раскажал Богоески.

Вевчанци, речиси едногласно, прогласиле независност на 19 септември, 1991 година. Само 36 од нешто повеќе од 2000 селани гласале против оваа идеја.

„Владата на Република ПЈРМ(според тогашното име) никогаш не го призна мирниот обид на Вевчани за незавнисност. Но, во 1994 година, македонската влада му дозволи на Вевчани да се оддели од општина Струга и да основа своја самостојна општина Вевчани“, раскажува британскиот патеписец во својата репортажа за Вевчани.