Обединет Балкан за чист воздух: Нема повеќе простор за загадувачка индустрија

18.03.2021

Согорувањето на јагленот е најголемиот индивидуален извор на загадување на воздухот на западен Балкан, а термоцентралите го предводат согорувањето. Компаниите што управуваат со нив, и државите во регионот, не се придржуваат до законите и прописите за штетни гасови, што доведува до спорови, како што се случаи на прекршоци во рамките на Енергетската заедница. За да го згаснеме јагленот и да го вклучиме сонцето, придружете ни се во борбата заснована на солидарност на граѓаните од западен Балкан и станете дел од кампањата „Обединет Балкан за чист воздух“, повикуваат организаторите на оваа кампања.

Истото важи и за другите големи постројки за согорување – објекти што трошат најмногу електрична енергија. Во рамките на индустријата, тие носат најголема одговорност за загадувањето на воздухот, покрај секторот за производство на електрична енергија.

Сулфур диоксид, тешки метали, и други загадувачи го загрозуваат јавното здравје на западен Балкан, но патуваат и многу подалеку. Од вкупно 3.906 предвремени смртни случаи во 2016 година кои се припишуваат на ефектите од термоелектраните во регионот, 2.013 се случија во Европската унија, 1.239 во регионот, а остатокот во други земји.

Учесниците на кампањата „Обединет балкан за чист воздух“ се залагаат за навремено затворање на централите со јаглен, како и итно намалување на загадувањето на воздухот предизвикано од тешката индустрија над пропишаните нивоа. Бараме граѓаните да бидат дел од процесот на донесување одлуки кога станува збор за еколошки (и други) дозволи за производствени капацитети.

Без на кој било начин да се вклучи јавноста во распределбата на парите на даночните обврзници, државите во регионот платија вкупно 72,7 милиони евра директни субвенции во 2019 година на компании кои произведуваат електрична енергија од јаглен, и обезбедија гаранции за заем во вредност од 2,15 милијарди евра.

Освен во индустријата, јагленот се користи и во домаќинствата, дури и во топланите. Елиминацијата на ова фосилно гориво ќе го отстрани најголемиот индивидуален извор на загадување на воздухот на западен Балкан. ЕУ се откажува од јаглен и ја стимулира употребата на чисти технологии во индустријата, за да се постигнат нето-нула емисии на јаглерод диоксид до 2050 година, помагајќи на тој начин да се ублажи глобалното затоплување.

Државите во регионот ги прифатија овие цели кога ја потпишаа Софиската декларација во ноември 2020 година. Овој документ го отвора патот кон неповратни грантови и финансиска поддршка дефинирани со Зелената агенда за западен Балкан. Термоцентралите со јаглен и валканата технологија го загрозуваат нашиот опстанок и нè спречуваат да имаме почист воздух или да постигнеме неутралност на јаглерод.

Наместо за изградба или реконструкција на термоцентрали, средствата од буџетот можат да бидат наменети за социјални програми и преквалификација на работниците, како и за инсталирање на соларни постројки во рудници за јаглен што ќе ги компензира капацитетите за производство на електрична енергија што се затвораат. Трансформацијата во индустријата нека биде најзелена во Европа.

Кампањата „Обединет Балкан за чист воздух“ беше иницирана од Европскиот фонд за Балканот, во партнерство со Правото на градот од Белград (Србија), Институтот за животна средина и територијално управување од Тирана (Албанија), Ekoforum од Зеница и за екологија и Енергија од Тузла (Босна и Херцеговина), Sbunker од Приштина (Косово), AirCare/МојВоздух од Скопје (Северна Македонија) и OZON од Подгорица (Црна Гора). Заедно, ќе ги ставиме на располагање сите материјали на кампањата за граѓанин од Западен Балкан, кого очекуваме да земеме активно учество во кампањата.

Мите Јаначков