Деца на „Тик Ток“ исмеваат соученици и наставници, поттикнуваат врсничко насилство и физички пресметки

Снимање на наставнци за време на час, постирање на видеото на Тик Ток па нивно исмејување. Ова се дел од начините преку кои малолетниците и нивните родители се доведуваат до несакани ситуации при користењето на оваа социјална мрежа во Вардарски регион.

Психолозите велат и покрај многуте обиди да им се укаже на учениците за несаканите последици, сепак, често преовладуваат неразумните постапки,  како желба да се докажуваат меѓу врсниците.

„Да не заборавиме дека снимањето одредена личност , во случајов наставник, без негово знаење е забрането, со што децата ги доведуваат родителите во судир со законот. На Тик Ток, децата се изложени на опасност од видеа со содржина несоодветна на нивната возраст и постоењето на лажни профили. Најмногу користат Тик Ток прикажувајќи разни содржини во неколку секунди, сакајќи да бидат интересни во периодот на адолесценција. Од друга страна, ова е платформа што ретко кој од  родителите ја користи, па немаат ниту контрола за тоа што прават децата. Со колегите постојано им укажуваме на учениците дека интернетот треба да го користат како база на податоци за истражување, надоградување, едукација. Многу е важно родителите да соработуваат со училишните служби кога се работи на воспитување на детето. За жал, борбата за подобро утре, но и исполнувањето на сите материјални побарувања на детето, доведува до спротивен ефект во воспитувањето од она што родителот го очекува,“ рече м-р Асен Прличков дипл.психолог.

Барање на топлес фотографии, разни предизвици, покани за дружби од непознати , шеги (пренкови) со насилна содржина. На овие видови опасности наишле родителите на малолетници што одговориле на прашањата од регионалното истражување спроведено од страна на БИРН за активноста на децата на социјалната мрежа Тик Ток. Половина од родителите одгoвориле дека имаат воведено рестрикции, постојано ги контролираат своите деца за тоа што гледаат и објавуваат, но признаваат дека забележале и несакани и опасни содржини.

Истражувачкиот тим на Дума.мк дополнително разговараше со неколкумина родители на деца од Вардарскиот регион, со цел да го пренесе и нивното искуство и размислување. Мајка на дете од Велес објасни  дека му дозволила користење на социјалната мрежа но во нејзино или присуство на таткото.

„Моето 10 годишно дете повремено следи Тик Ток, но нема личен профил. Вообичаено гледа видеа со кореографии и тоа го прави во мое присуство. До сега се нема случено да забележам содржини кои не се соодветни за нејзината возраст или се опасни.“

Татко на три деца од  Кавадарци откри дека со сопругата на телефонот на едно од нив, најмладото, пронашле содржна што ги вознемирила.

„За жал, моите деца поминуваат долг период на социјалните мрежи, иако се обидувам колку што можам да влијаам да бидат зафатени со други активности. Во една прилика при проверка, забележавме дека најмалата ќерка дошла до видео со несоодветна содржина за возраста и веднаш реагиравме. Со многу разговор, скратување на времето поминато на интернет, мислам дека успеавме да го надминеме проблемот. Двете поголеми деца е многу потешко да се контролираат, но правиме се преку разговори и предупредување да ги наведеме на максимална внимателност и заштита.“

Штом се соочиле со барањето на својата ќерка за креирање на профил на Тик Ток, родители на малолетно девојче од Свети Николе, исто така станале корисници на оваа социјална мрежа. Така сметаат дека имаат контрола врз сопственото дете.

„Мојата девет годишна ќерка има личен Тик Ток профил, но имаме и јас и мојот сопруг и постојано ја следиме што објавува. Најчесто, гледа видеа со танц или игри што ги играат на компјутер. Разговаравме со неа уште пред да креира свој профил, но и сега повторуваме , дека не смее да прифаќа никакви покани од непознати и дека за секое известување треба да ни каже нам. За среќа, не поминува премногу време на Тик Ток и до сега сме немале непријатни ситуации“.

Кај децата постојат и инцидентни случаи кога не пројавуваат интерес за учество во виртуелниот свет. Таков е примерот што ни го посочи мајка на две малолетни деца од Кавадарци.

„Моите две деца имаат целосно различен пристап кон тоа. Мојот 11 годишен син речиси и да нема потреба од социјални мрежи, се случува и со денови да не земе телефон в раце , целосно е посветен на спортот и игрите со другарите. За разлика од него, мојата 15 годишна ќерка поминува многу време и следи различни видеа.  Заради тоа постојано разговараме за тоа што е дозволено и како да се заштити од несакани ситуации.“

Родители од Велес предупредија и на ситуација кога дете нема профил на Тик Ток но сепак нему содржините му се достапни преку други интернет канали.

„Мојот девет годишен син нема профил на Тик Ток, но некои од тие содржини му се достапни на YouTube. Поминува по неколку часови на интернет, но дел од времето го користи за учење и истражување. Како родител постојано разговарам со него, повторувам дека не смее да гледа содржини што се опасни или не се соодветни за неговата возраст. Секогаш ја проверувам историјата на активности , не дозволувам на оваа возраст да има свој профил на било која од социјалните мрежи и го советувам дека никаде не смее да остава свои лични податоци.“

Сепак, загрижува резултатот од првото истражување на БИРН, што покажа дека една четвртина од анкетираните родители имаат деца на возраст од 6-10 години. Нивното повеќечасовно присуство на социјалната мрежа, според истражувањата на Центар за стимулација, раст и развој „Старс“, негативно влијае врз комплетниот развој на личноста, предизвикува проблеми со спиење, агресивност, анксиозност, а најечесто доведува до проблем со развој на говорот или аграматичност.

„Со изложување на Тик Ток содржините, децата го насочуваат своето внимание кон неедукативни содржини, наместо кон учење на вештини за подобрување на психолошкиот развој. Така, децата од предучилишна возраст, се изложени на странски јазици, што доведува до доцнење на развојот на говорот , билингвалност, аграматизам и отсуство на конкретни и апстрактни поими. Ова придонесува тие да се насочуваат кон нереален свет, да губат свесност за себе и за околината. Како резултат на тоа, се појавува отсуство на социјални вештини, затворање и повлекување во себе, како и изолирање од средината во која живеат. За жал, иако технологијата оди напред, развојот на говорот доцни, се карактеризира со сиромашен фонд на зборови што не одговара на нивната календарска возраст. Најчест совет што им го даваме на родителите е целосно исклучување на смарт уредите или ограничување на времето на користење. Да се насочат кон прошети во природа, игра со деца врсници, посета на градинка, воведување едукативни игри, спорт, читање и развој на имагинација,“ рекоа дипломираните логопед и дефектолог Лилјана Иванова и Јулијана Лазаревска.

Првото истражување за користењето на Тик Ток, исто така, покажа дека  најголем дел од децата што го користат, се на возраст од 11-15 години. Како основци, во завршните класови или средношколци, дел од овие деца снимаат клипови со соученици или наставници, со цел да ги  исмејуваат, да се подбиваат или да им се одмаздуваат. Најчесто клиповите се исшерувани по десетици пати или споделени од стотици деца на Тик Ток со што е постигната целта за омаловажување на снимената личност. Доколку клиповите навреме не се откријат  од страна на училишните психолошко – педагошки служби,  тие се потенцијални причини за врсничко насилство или за физички пресметки.

„Тој клип претставува психичко насилство кон личноста кон која е упатено. Со исмејување се дестабилизираат учениците, тоа им предизвикува психички проблеми, ги деконцентрира и ги повредува како личности.  Се што се случува во едно општество е социолошки феномен. Точно е дека не може да се врати векот назад и дека технологијата го води општеството кон напредок, како и дека треба да се користат придобивките за развој, но секогаш постојат и негативни појави. Без прецизна социолошка аналаза ќе речам дека секогаш негативните општествени појави бараат санкции како што се советувања, законски решенија, казни итн. Нема друг начин за решавање на овој проблем. Има држави во светот што имаат донесено Закон против сајбер насилството. Во нашата држава се санкционира со Законот за правата на децата и на личноста и тука,  меѓу другото, е ставено и сајбер насилството . Како посебен,  Закон против сајбер насилство не е изработен,  но е многу потребен,“ рече Маја Хеско дипломиран социолог.

Според социолозите во одредени поексплицитни случаи не е доволна само опомената, како единствената мерка што образовните институции можат да ја изречат на децата ученици при откривање на злоупотребите преку Тик Ток на интернет просторот. Ниту пак задолжителното советување и вклучување на нивните родители во постапката. Овие експерти откриваат дека има голем број доцна откриени случаи на клипови со објави на ученици и на наставници. Споделената личност, без да знае, е жртва додека споделената објава на интернет злоупотреба што мора да се казнува. И не само по еден основ. Бидејќи досегашните искуства на училиштата покажуваат дека учениците не го почитува ниту Кодексот на однесување во училиште,  изготвен по насоки на Министерството за образование и наука, ниту пак куќниот ред.

Измените и дополнувањата на Кривичниот законик според граѓанските организации , ќе допринесат за  заштита на децата  од интернет злоупотреби , но истакнуваат дека огромна е потребата и од донесување на Закон за сајбер насилство. Дел од децата, и на Тик Ток и на останатите социјални мрежи, често се жртви на предатори кои ги ловат поради нивното неискуството или навиката да бидат дел од виртуелниот свет.

„Хелсиншкиот комитет активно се залага за инкриминирање на овие дела преку соодветни измени на Кривичниот законик. Во Република Северна Македонија недостасува дефиниција за интернет малтретирање , како и видливи напори од страна на државата за идентификување, превенција , спречување и заштита од овој феномен “, гласи ставот на Хелсиншкиот комитет.

„Ние успеавме да го санкционираме секое дејание поврзано со педофилија преку измена на Кривичниот законик. Тоа беше неопходно , затоа што лошата репутација на детето и тоа како може да му го наруши психичкото здравје. Дури имавме и случаи на самоубиство на компромитирани деца во јавен и социјален простор. Огромна е потребата од Закон за сајбер насилство, затоа што социјалниот мир никој не го контролира“, рече Драги Змијанац претседател на Прва детска амбасада „Меѓаши“.

Од Министерството за правда, на новинарските прашања на Дума.мк, одговорија дека во моментов не се работи на посебен закон за сајбер насилство. Од таму потенцираат дека предлог Казнениот закон е во собраниска процедура и содржи измени и дополнувања во делот на повеќе видови насилство. Исто така појаснија дека станува збор за голем број на измени кои содржат дополнувања од сите меѓународни стандарди на оваа област што ќе овозможи примена од крајот на оваа календарска година.

Истражувачки тим на Дума.мк

Убавка Јаневска

Ана Милевска Ѓеоргиева