Има ли субвенции за сите лозари?

Се манипулира ли со субвенциите за лозарите, се исплаќаат ли согласно законот и дали истите се злоупотребуваат од страна на државните органи постојано се прашуваат лозаро производителите.

Тие сакаат да знаат зошто нема субвенции за грозјето кое  заминало надвор од границите на државата и зошто нема ред во начинот на исплатата. Ова ги мачи стотиците лозари од Тиквешко меѓу кои е и шеесет годишниот кавадарчанец  Златко Стојчев. Тој има 220 декари под лозов насад. Според Стојчев, државата им дава субвенции за нови насади, а тие грозјето тешко дека можат да го продадат така како што сакаат ниту пак навреме да го наплатат.

 

– Треба да земам околу 50 илјади евра за предаденото грозје од оваа реколта. Крајот на јуни ги земав субвенциите за 2012 година, но со нив што понапред да направам, дај ваму – дај таму,немав време ни да ги видам убаво затоа што како дојдоа така заминаа. Повторно бербата во септември ја започнав со долгови па се прашувам, зарем не е подобро субвенциите за нас лозарите да се исплаќаат тогаш кога ни се најпотребни наместо да ги добиваме кога работите на лозјето стагнираат. Токму кога ќе треба да почнеме со собирање на новата реколта немаме пари, се  жали  Стојчев.

Неговите лозови плантажи се наоѓаат околу селото  Сопот а тој е револтиран од начинот на исплата на субвенциите за земјоделците.

Дома со парите од грозјето, едвај врзуваат крај со крај,  упорно прават пресметки, го планираат секој добиен денар од продаденото грозје бидејќи субвенциите предвреме им се потрошени.

-Ако не беа тие субвенции, можеби и немаше олку да заглавиме. Се’ уште немам земено пари. А и треба малку поинаку државата да гледа кога дава субвенции. На пример, нам на вистинските земјоделците треба да ни дадат поголеми субвенции од оние кои имаат работа а лозарството им е дополнителна дејност. Наместо 2,5 денари за килограм предадено грозје и 40 000 денари за ха подигнат лозов насад ние треба да добиеме повеќе затоа што живееме од лозјето и грозјето, рече Стојчев критикувајќи дека нема аир од дваипол денари субвенции од Владата.

Тој не е единствен незадоволен лозар во кавадаречко. Нивниот број не е мал. Сите тврдат дека  субвенциите само им ја намалиле цената на грозјето и единствени се во ставот дека не ги добиваат тогаш кога најмногу им требат.

-Подобро ми беше грозјето да го дадам на странските трговци. Тие ми дадоа кеш за вранецот и добив 14 денари за килограм спакувано во гајби а ако го однесев во подрумите ќе добиев еден денар помалку но не во откупната сезона туку во в година во март. Е,сега нема субвенции зашто не сум го дал во домашна винарија,нема,ама подобро е вака отколку да молам некого за сопствените пари. Не сум само јас има многу лозари кои го сторија истото, објаснува лозарот Драги Велков.

-Еве стигаат сметки за струја, пари бараат водните заедници а од каде да им платам. Белото грозје требаше да ми го платат за десет дена по предавањето а до денеска не сум земал ниту денар. Винариите, за црното,прво ветуваа да го платат до јануари идната година а потоа им текна па се предомислија и го пролонгираа рокот до март 2014 -та.  И сега што да правам ги чекам. Сега  да ги дадат субвенциите за 2013 година  добро ќе биде а зошто ми се мене дури в година во јуни? Така јас само влегувам во долгови. Погрешно е исплаќањето на тој начин, треба година за година ,смета лозарот Петре Спасов.

Лозарите на тиквешките плантажи се жалат дека станале аргати на сопствените ниви.

-Нема што да ми земат и не се плашам да ја кажам вистината иако знам дека ако зборувам можат и да ме уценат .Знаете ли дека ги земав субвенциите дури на крајот на рокот,последните денови во јуни и тоа звонев неколку пати. Ги молев им велев дека ми требаат парите зашто во долгови сум до гуша. Но никој немаше слух за тоа. Знам луѓе кои се блиски до партијата на власт,ги земаа субвенциите многу порано од мене, ама тие вееја знамиња, пееја партиски песни по митинзите,а јас си стоев на страна, рече лозарот Трајче Лазов.

Наспроти тврдењата на лозарите, претседател на Здружението на Лозари „Агротиквешија“ е задоволен од состојбите во овој сектор.

-Годинава се откупија околу 160 милиони килограми грозје. Со 11 односно 13 денари за двете највлијателни сорти смедеревката и вранецот и двата денари од Владата, годинава минавме добро .Одредена количина винско грозје замина на странските пазари, непозната количина грозје беше откупено директно од лозарите.

Неодамна и министерот за земјоделство Љупчо Димовски се пофали дека субвенциите ги натерале лозарите да го продаваат грозјето на домашните откупувачи, бил намален извозот на винско грозје и тоа годинава само на 9 милиони килограми.

– Вака се помага на домашните винарии зашто ако има голем извоз тогаш од нашето грозје некој друг ќе направи вино кое ќе биде конкурентно токму на нашето македонско вино .Затоа е  многу подобро македонското грозје да не излегува надвор туку да остане дома, рече министерот.

Од страв дали ќе го продадат родот, многу од лозарите го продадоа грозјето на странските трговци од Црна Гора, Хрватска, Босна и Херцеговина и од Србија. Триеја раце задоволни дека грозјето нема да им остане во лозјата ,парите ги добија во кеш ама за сметка на тоа тие нема да ги добијат субвенциите од 2,5 денари по килограм кои Владата ги дава доколку го предадат грозјето во домашните винарии.

Пратеничката Ленче Николовска вели дека приказната за земјоделските субвенции е иста како и кога се зголемуваат пензиите пред избори, за 5 отсто. Таа тврди дека треба да се добијат што повеќе гласови на изборите а најмногу во денешни услови се типува токму на земјоделците и пензионерите,како „најсигурни категории на гласачи“ со кои  најлесно може да манипулира.

-Субвенциите во земјоделството служат само за корумпирање на земјоделците пред избори. Освен Груевски, Ставрески и директорот на платежната агенција, Тони Димовски, никој друг не знае колку пари, на кого и кога се исплаќаа субвенциите. Единствен запазен рок е месецот пред избори,вака објаснува пратеничката од опозицијата Ленче Николовска.

Според неа, Владата и годинава го прекршила законот за земјоделство и рурален развој со тоа што не ги исплатила субвенциите во крајниот законски рок, 30 јуни a надзорната расправа во собранието за распределба на субвенциите покажала за каков криминал и корупција се работи со овие пари на сите граѓани.

-Имавме документи со кои покажавме на кој начин се врши злоупотребата. Прво се доделува земја под концесија, а потоа се пријавуваат за субвенции. Парите се земаат, концесијата се откажува, а производство нема. Исто така стотици илјади евра за субевнции се отидени во џебовите на луѓе блиски на власта кои пријавувале насади со ореви, а на лице место може да се види дека нема ниту еден садник со орев. Поконкретно, сопруга на раководител на подрачна едница добива огромни површини земја под концесија, која ја потпишува сопругот, а потоа се пријавуваат за субвенци. За време на изборите се случуваше вистинска уцена на земјоделците ако не гласаат за владеачката партија дека нема да добијат субвенции. Со подвижните канцеларии, тие буквално одеа по домовите на селаните за да ги уценуваат но и носеле пари во кеш, вели Николовска.

Ваквите обвинувања од опозицијата не ги коментираше Министерството за финансии. На нашите прашања колкава е висината на субвенции кои се исплатени на лозарите со законски предвидените рокови по сите основи,дали има политичка заднина доделувањето на субвенции секогаш пред избори на што повикува опозицијата,дека се доделува земја под концесија а потоа се пријавуваат субвенции односно пари се земаат,концесијата се откажува а нема производство не добивме одговор.Прашавме и кои се ефектите од досегашните субвенции,за овој период од 7 години ,колку досега се исплатени и ако истите се наменети за зголемување на земјоделското производство зошто тогаш е зголемен увозот на храна,иако претходно ни рекоа дека ќе ни одговорат,подоцна од Министерството за финансии ниту одговараа на нашите телефонски повици,ниту пак на испратените смс пораки и меилови.

Дипломираниот професор по физика, Горан Арсов чија специјалност се економските и политичките случувања во земјава, смета дека парите за субвенции земјоделците ги добиваат од Буџетот на Владата, а тоа значи дека тоа се пари на граѓаните на Македонија.

-Според тоа што нема контрола на успешноста со cost/benefit анализа и тоа што нема план за тоа што се очекува, поточно јасно, стручно направено, писмено оправдување кое поминало јавна расправа пред да почне распределбата на субвенциите, остава впечаток дека Владата нема намера да ги види реалните ефекти од субвенциите. Она што е сигурно е дека со субвенциите го купува политичкиот молк на субвенционираните кои се политички-незаинтересирани, а истовремено ја зголемува својата перцепција на моќ, им го задоволува социјалистичкиот  ментален склоп на граѓаните за голема и моќна држава која им ги решава проблемите, а можеме да очекуваме и дека дел од овие пари одат за директна финансиска корупција, т.е. така се дизајнирани од нив голема корист да добијат некои поединци блиски до власта,смета Арсов.  Наспроти ставот на Арсов,претседателот на Асоцијацијата на земјоделци Ефтим Шаклев е категоричен дека субвенциите на земјоделците им се добредојдени. Како што тој вели ,ако ги немало тогаш во државата немало бројот на земјоделци да биде толку голем односно 50 отсто од нив би се откажале во услови кога има неповолни временски услови и преполовување на родот кај сите земјоделски култури.

-Често пати некои неупатени личности во земјоделството префрлаат дека субвенциите ја немаат развојната компонента, не се оди напред со нив  и дека земјоделците немаат многу корист од нив. Напротив јас сметам дека се искористуваат за тоа за што се наменети и дека доаѓаат во вистинските раце. Еве на пример голем напредок има развојот на лозаропроизводството  преку подигање на нови лозови насади, се купуваат заштитни мрежи за град и сонце а системот капка по капка го има секој трет лозар. Има напредок и во сточарството со подигање на нови современи фарми и модерни технологии. Можеби за да биде уште подобро ,потребни се повеќе пари за земјоделците,смета Шаклев.

Тој го посочи примерот со Република Словенија,по површина скоро еднаква со Македонија, каде 5 отсто од населението се занимава со земјоделство но со далеку поголеми субвенции за разлика од кај нас каде 50 отсто од граѓаните се земјоделци.

– Субвенциите Во Словенија, на годишно ниво, изнесуваат 250  милиони евра или за  100 милиони евра повеќе од кај нас,што навистина зачудува. Од програмата млад земјоделец тамошните фармери добиваат  20 000 евра а кај нас од истата програма само 5000 евра. Останува отворено прашањето како нашите млади земјоделци ќе го постигнат нивото на развој на своите словенечки колеги?, праша првиот човек на Асоцијацијата на земјоделци во Македонија .

Тој тврди дека субвенциите биле исплатени речиси во целост и дека според информациите со кои тој располага не ги добиле само оние земјоделци кои поради одредени причини, спорови и други проблеми не можеле досега да го остварат правото. Шаклев бил задоволен што постигнале договор со Владата околу пролонгирањето на рокот за пријавување на субвенции, од 30 април на 31 октомври, во тековната година.

Билјана Наумова-Тошевски

Приказната е поддржана од ЦИН СКУП МАКЕДОНИЈА во рамките на проектот „Подигнување на јавната свест за корупцијата преку истражувачко известување“.