Климатски промени: „Макарија“ приоритетна но, не и единствена мака на росоманските производители на праски и на градинарски производи

Објавено на 28 февруари, 2024 во 09:40

Папки врзале скроените гранки на праските во Росоман. Дел од овошните насади на семејството Петреви и годинава ќе расцутат до крајот на февруари. Сонцето и над просечната температура од 12 Целзиусови степени, во зима без снег и дожд, воопшто не ја радуваат овоштарката Елена Петрева. Таа со ножици за кроење ги проверува изрежените места и скроените гранки на дрвцата во овоштарникот, големината  на папките и пресметува колку од нив ќе ги издржат сончевите зраци без да процутат. Тоа е особено значајно,како што рече Петрева, за да се спаси родот во цутење од појавата на временска непогода, ранопролетен мраз која што во последните години зачестена е на ова географско поднебје во државата.   

Фото: Елена Петрева, овоштарка

„Климата е многу променета. Во росоманско наместо четири имаме две годишни времиња. Пролет и лето,“ раскажува Петрева. Кога ова традиционално  производителско семејство на праски во најголемиот македонски регион, росоманскиот, одлучило да инвестира во нови насади во зима паѓал снег а во пролет немало временски непогоди со ранопролетен мраз. Петреви ја избирале европската сорта „Зи лејди“ поради по квалитетен род, по убав лик и поголемата прилагодливост на плодот на транспортните потреби за пласман на странските  пазари. Но по засадувањето на дрвцата се појавиле временските непогоди. „За жал, во изминатите пет години реколтите се преполовени. Направивме погрешна инвестиција. Сортата „Зи лејди“ рано цутии, цутот не успева да се задржи на гранките кога дневната температурна амплитуда варира со дванаесеттина степени, значи во денот 12 а ноќната паѓа на нула, како и на појавата на ранопролетен мраз,“ додава Петрева.

Оваа регистрирана овоштарка, само една е од десетиците производители на праски во Општина Росоман. Таа е носител на семејниот овоштарски бизнис, стар три децении, како на периферијата на Росоман така и во атарот на село Паликура. Елена ги ора, ги крои и во овоштарниците применува повеќекратна заштита со прскање. Сепак ,последниве години, преполовен е квалитетот на родот во берба. Него во последниве години не го спасија ни поставените системи за наводнување „капка по капка“. Минатата година од системот не прокапла ни капка вода кога на дрвцата им беше најпотребна. Во пеколно топлото лето хаварија му се случи на сифонот „Макарија“ којшто е дел на Хидромелиоративниот систем „Тиквешко поле“.

Фото: Елена Петрева

„Последниве години количините на вода од хидромелиорацијата не беа ни оддалеку доволни. Минатата година беше катастрофална. Не протече ни капка вода во каналите, од јуни до август. Среќа во целата несреќа беа обилните врнежи во месец мај и го спасија до некаде родот на раната сорта „Зи Лејди“. Голема количина на плодови од бербите на подоцнешните сорти „Ред хавен“, „Крест хавен“ и „Спринг крест“ ги предадовме на преработка, поточно за производство на сок и на мармалади,“ додаде Петрева.

Во Општина Росоман овоштарниците се простираат на обработлива површина од  6.543  хектари. Сите се сопственост на индивидуални производители, соопштија од општината. Овоштарите  одгледуваат праски на површини од десеттина декари до исто толку хектари. Најголемиот производител, поранешната задруга „Душан Ќириќ“, ги продаде а новите газди ги ископачија најголемите површини под праски и сега садат лешници на околу 340 хектари. Фирмата прва се откажа од традиционалното производство на ова македонско овошје кое освен на домашниот , последните години, се извезува на пазарите во Хрватска, во Србија, во Црна Гора откако поради војната се затворија во Русија, во Украина и во другите балтички земји.

И додека од една страна овоштарите се борат за пласман на родот од друга страна ја губат битката со справување на последиците од климатските промени. Штети имаат скоро секоја години и се предизвикани од различни временски непогоди. Минатата година родот го исуши пеколното сонце по  хаваријата на системот за наводнување „Макарија“ додека претходните години ранопролетниот мраз како и појавата на град. Овоштарите скоро секоја година  пријавуваат штети, од 2016 –та наваму. Вкупната сума на исплатена отштета од државата изнесува 1.098.062 евра. Производителите отшетата ја добија во 2022 и во 2023 година што значи дека некои чекале и шест години. Состојбата според нив била најдраматична во 2021 година кога државата им признава и исплаќа штети во вредност од 548.955 илјади евра. 

Фото: Панорама на насади со праски во Росоман

Оваа вкупна исплата на штетите од временските непогоди за овоштарите во Росоман државата ја чини над седум милиони денари повеќе од штотуку реконструираните и ставени во функција нови пумпи на станица „Марена“, санираниот доводен канал и поставениот „Скада систем“ за  обезбедување на сигурно наводнување на 2000 хектари земјоделска површина во кавадаречко за што државата инвестира 60,3 милиони денари. Според информации на министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство пумпната станица „Марена“ изградена е пред повеќе од половина век исто како и сифонот „Макарија“ со каналите за наводнување на овоштарниците и на земјоделските површини во Росоман и во Градско. 

Стручњаците категорични се дека климатските промени започнале да го собираат данокот од овоштарите во росоманско, од пред седум години.  Земјоделскиот инжинер Коце Петрев,  секојдневно присутен на сопствените како и на насадите со праски на соседите и пријателите, анализирајќи ја состојбата на терен констатира дека од година во година се берат се помали количини на род од една и од друга страна итно потребна е примена на две од повеќето мерки за заштита на насадите како ефектни за постигнување на рентабилност во услови на справување со последиците на климатските промени.  

Фото: Коце Петрев, дипломиран земјоделски инжинер

„Користење на „Антифрост систем“ е една сериозно добра практика за заштита на овоштарниците од раните пролетни мразови. Се применува кога температурата на воздухот се симнува на нула Целзиусови степени. Во такви услови се пуштаат микрораспрскувачи коишто создаваат облаци од вода над крошните на праските и од нив капат ситни капки на гранките за да создаваат слој на добар изолатор, поточно превенција, од појавата на ранопролетен мраз како временска непогода. Исто така за заштита од јаките сончеви зраци и за град над насадите мора да се постават заштитни мрежи. На ваков начин  големи површини под јаболков насад се штитат во соседна Србија и е постигнат ефект на заштитени стотици хектари јаболкарници. Станува збор за добра и во исто време скапа инвестиција којашто за жал во росоманскиов дел од Вардарски регион ретко кој од овоштарите можат да си ја дозволат, рече инжинер Петрев.

Но, ако примената на втората заштитна мерка поврзана е со економската моќ на овоштарите, првата, „Антифрост систем“, исклучиво зависи од полни а не од пресушени канали со вода на сифонот „Макарија“. И тоа континуирано, во текот на годината, за да се обезбедат неопходните сто литри вода за  заштита на едно насадено стебло на праска наспроти практиката вода да тече во недоволни количини или воопшто да ја нема кога е најпотребна за наводнување во календарската година.  

Климатските промени го искоренија производството на зеленчук на отворено во росоманско

Фото: Производство на градинарски производи во фолии

Во услови кога снег со години не паднал во овој дел од државата и само неколку врнежи на дожд во месец мај, минатата година, во количини од 200 литри на м2, почвата е сува, категорично тврдат раноградинари во Росоман и во Градско. Тие веќе не произведуваат зеленчук на отворено. Се преорјентирале на производство во фолии. Нив ги принудила неколкудневната влага којашто ја обезбедува наврнат дожд наспроти  благодетот што на почвата може да и го донесат паднатите количини на снег во зима, чие топење е постепено и обезбедува по долгорочна влага.

Фото: Фолија со марула

Градинарите во фолии одгледуваат разни видови на салати, млад кромид и лук, пиперки, домати, тиквици, син домат, моркови, зелка, праз и други видови на зеленчуци. Но и оранжериското производство зависи од доволните количини на водата од „Макарија“ или од ископани бунари како алтернатива на недостатокот од хидромелиоративниот систем „Тиквешко поле“.

Драги Костадинов првата фолија, на јужниот излез на Росоман, ја подигнал пред три децении. Фолијата била висока четири метри, со едностран лак од осум метри, за да издржи наврната снежна покривка со висина од 40 см. Костадинов тогаш во една реколта, на површина од 450 м2, произвел 10 тони оранжериски краставици од чија продажба се купувал трактор. Триесет години подоцна проценките се дека фолиите треба да се монтираат за уште четири  метри во висина со цел да се амортизира топлината којашто се создава по принцип на „вршник“ во нивната внатрешност. Поточно жештината да се задржи во еден метар простор, во највисокиот дел, додека температурата во долниот на фолиите да биде пониска и да одговара за производство на квалитетни раноградинарските култури.

Фото: Драги Костадинов, производител на раноградинарски производи

„Последниве години имаме преголема жештина во лето кога термометрите мерат над 40 Целзиусови степени. Превисоки се и коефициентите на УВ зрачење. Ако нормалната граница на зрачење на УВ индексот треба да изнесува помеѓу 3 и 5 ние се соочуваме со многу повисоките вредности а често и два ипол пати повисоки во летниот период, рече Костадинов. Во вакви температурни услови за градинарските култури е неиздржливо жешко во фолиите и приоритетно потребна е доволна количина на вода. „Реколтата може да се спаси само со поставување на посебен систем на разладување, поточно преку оросување од бренери кои ќе придонесат засадениот зеленчук да даде квалитетен род. Мора да се постават и заштитни мрежи. По правило мрежите треба да се постави на половина метар над фолијата, на систем од жици за да се овозможи неопходно потребно струење на воздухот. Засега ние ги поставуваме во внатрешноста на фолијата со цел колку толку да ја амортизираме жештината и да постигнеме квалитетна реколта,“ додаде Костадинов.

Фото: Производство на градинарски расад во фолии

Овој е само еден од повеќемината градинари кои сметаат дека можат да се борат со цената на градинарските производи но, не и ако снема вода во бунарите или во каналите на хидромелиорацијата за наводнување. Ниту еден од нив не сака повторно да се соочи со минатогодишната хаварија на „Макарија“.

Државата нема доволно финансиски средства за генерален ремонт на старите и дотраени Хидромелиоративни системи

Фото: Канал за наводнување на сифон „Макарија“ на ХСМ „Тиквешко поле“ во Росоман

Од АД „Водостопанство РСМ“, одговарајќи на новинарското прашање дали е оправдан стравот на овоштарите и градинарите во Росоман и во Градско од можна нова хаварија на сифонот „Макарија“ смируваат со констатација дека ланската хаварија санирана е и нема опасност од повторување. Државата преку Министерство за замјоделство, шумарство и водостопанство обезбедила финансиски средства за санација на оштетениот сифон со времено решение.

„Временото решение всушност е примена на челични цевки, со високо подобрени својства на квалитет, со нешто помал дијаметар од претходниот. Ова од причина што истите цевки беа најбрзо можно применливи односно доколку се применуваа цевки кои требаше дополнително да се произведат, потребното време за нивна изработка ќе изнесуваше минимум два месеци и ако на тие два месеци се додаде и времето за изведба, тогаш сезоната за наводнување во 2023 година ќе беше испуштена“, напишаа од АД „Водостопанство РСМ“.

Сепак државата признава дека нема финансиски средства за изведба на трајно решение кое би се состоело од поставување на нов, до постоечкиот цевковод.  Исто така, генералната оценка на водостопанското претпријатие за состојбата во која се наоѓаат  Хидромелиоративните системи во Македонија, меѓу нив и „Тиквешко поле“,  е дека изградени се во 80 – тите години на минатиот век, стари се и за нивно одржување потребни се поголеми финансиски средства. АД „Водостопанство“ и државата не можат одеднаш да  ги обезбедат од сопствени извори. Генералната санација  ја усложнувале големината на системите и крајно сложена водостопанска инфраструктура составена од  брани со придружни објекти, примарни системи со илјадници километри, пумпни станици и огромна детална подземна цевководна мрежа. Затоа со помош на ресорното Министерство,  на други министерства и државни институции, на АФПЗРР во рамките на финансиските можности се вршеле континуирани  санации на делови од хидромелиоративни системи.

ЗГ„Вредни росомански раце“ и росоманки го спасуваат родот погоден од последиците на климатските промени

Фото: Преработка на овошје и зеленчук

Засега искра надеж во борбата со климатските промени за овоштарите и градинарите во росоманско дава едно граѓанско здружение. „Вредни росомански раце“ и претседателката Весна Јаневска, регистриран земјоделски производител, се тие кои во изминатите неколку години успеваат да мотивираат доволно работна женска рака за преработка на неквалитетниот род и за намалување на загубата од временските непогоди како на овоштарите така и на градинарите.

„Кога родот нема доволно добар квалитет за да се продаде како плод на домашните и на пазарите во странство ние го собираме и го преработуваме. Од омекнатото овошје произведуваме сокови, мармалади, џемови, компоти или слатко. За преработка на ситните и на изглед недоволно добри зеленчукови плодови ги палиме и седнуваме покрај ќумбињата. Ги преработуваме во финални производи поточно со нив ги полниме теглите и преку процеси на пастеризирање и вакумирање го пролонгираме периодот на продажба. Печеме ајвар и лутеница. Нижиме пиперки, произведуваме црвен пипер и сушен црвен домат, рече Јаневска.

Сите овие производи освен на локалниот росомански пазар се продаваат и на пазарите од Велес до Демир Капија. Тие постигнуваат почетни продажни  резултати како на домашните пазари така и на саемски изложбени продажби.

Убавка Јаневска

Оваа сторија е продуцирана со поддршка на регионалниот проект „SMART Balkans – Зајакнување на улогата на медиумите во справувањето со климатските промени“ имплементиран од Центарот за промоција на граѓанското општество (CPCD), Центарот за истражување и креирање политики (CRPM) и Институтот за демократија и медијација (IDM) и финансиски поддржан од Министерството за надворешни работи на Норвешка (НМФА). Содржината на сторијата е единствена одговорност на авторите и не мора да ги одразува ставовите на Министерството за надворешни работи на Норвешка (НМНР).

Сподели:

Напиши коментар

Станете член на ДУМА.мк и споделете го вашето мислење преку коментар. Кликнете тука за да се најавите.

8xbet คาสิโนออนไลน์888
8xbet
8xbet
ผลบอลสดไทยทุกแมชทั่วโลก
วิธี สมัคร บา คา ร่า มือ ถือ
ดูบอลสดดูบอลออนไลน์
ข่าวฟุตบอล
8xbet บาคาร่า
8xbet เว็บพนันออนไลน์เว็บตรง
บอลไทย U23
แทง บอล เดี่ยว
ข่าวบอลอังกฤษ
การคาดการณ์การแข่งขัน
8xbet คาสิโนสด
คะแนน ผล บอล สด 888
พัทยาสปอร์ต
ข่าวกีฬาเขตร้อน
ผลบอลสดวันนี้
ดูบอลสด
ถ่ายทอดสดฟุตบอล
ราคา บอล ภาษา ไทย
8xbet แจกเครดิตฟรี 1000บาท
ไทยล่าสุดฟุตบอลยุโรป
ดูบอลออนไลน์888
โปรแกรม ฟุตบอล ไทย วัน นี้
8xbet
888 ผล บอล สด ภาษา ไทย
8xbet-สล็อตแมชชีน
ถ่ายทอดสดฟุตบอลวันนี้
ดูการแข่งขันฟุตบอลออนไลน์
วันนี้ล่าสุดฟุตบอล
ดูบอลสด
ดูบอลสดดูบอลออนไลน์
กษัตริย์สปอร์ต
เว็บข่าวกีฬา
ข่าวกีฬา ข่าวฟุตบอล
ดูบอลสด
ผล บอล ไทย 888
ฟุตบอลไทยล่าสุด
บอล วัน นี้ บ้าน ผล บอล
ผลบอลสดไทย
ผล บอล สด 888
อัปเดตข่าวบาดเจ็บ ล่าสุด
ผล บอล สด ตาราง คะแนน
ดูฟุตบอลออนไลน์
ข่าวกีฬา ผลการแข่งกัน
8xbet
ตาราง บอล สด ไทย
วิธี สมัคร บา คา ร่า มือ ถือ
ข่าวกีฬาวันนี้
ผลบอลสดวันนี้
8xbet
ข่าวกีฬาสดใหม่
Sport Live News
8xbet สล็อตออนไลน์
8xbet คาสิโนสด
meta789 สถานีข่าวกีฬาฟุตบอล
การเดิมพัน 8xbet
ผล บอล ไทย สด
8xbet
8xbet - หน้าแรกการเดิมพันออน
8xbet คาสิโนออนไลน์
ดูบอล ดูบอลสด
8xbet เข้าสู่ระบบ
8xbet คาสิโนออนไลน์
8xbet คาสิโนสดไทย
8xbet
ดูบอลสด วันนี้ HD ครบทุกคู่
ข่าวกีฬาวันนี้
8xbet คาสิโนถูกกฎหมาย
ดูบอลสดดูบอลออนไลน์
คะแนนฟุตบอล และข่าวสาร
8xbet
ดูบอลออนไลน์
ข่าวกีฬา ฟุตบอล
บอลไทย U23
ผล บอล พรีเมียร์ ลีก
TNS Thai Sport
ตก็สามารถดูบอลออนไลน์ได้ทันที.
8xbet
พนัน บอล สด
ดูบอลสดดูบอลออนไลน์
ตารางบอล
แพลตฟอร์มการเดิมพันชั้นนำของเอเชีย
ข่าวกีฬาวันนี้
เว็บไซต์รวมกีฬาและภูมิศาสตร์มนุษย์ของประเทศไทย
ฟุตบอลวันนี้ ถ่ายทอดสด
ผล บอล ไทย สด
โปรแกรม บอล ไทย u23
8xbet ออนไลน์
8xscore
ข่าวฟุตบอล
8xbet คาสิโนออนไลน์อันดับ1
วิธี สมัคร บา คา ร่า มือ ถือ
บอล สด 888
8xbet
สกายสปอร์ต
การดำเนินชีวิตที่เทคโนโลยี
ดูบอลออนไลน์ ไม่กระตุก
วิธี สมัคร บา คา ร่า มือ ถือ
สำหรับคอกีฬาอย่างคุณไม่ควรพลาด
8xbet สโมสรกีฬาออนไลน์และคาสิโน
คาสิโนออนไลน์ 8xbet
ไฮไลท์ฟุตบอลตารางบอล
ดูบอลออนไลน์ทุกลีกทั่วโลก
ผลบอลสดวันนี้
ฟุตบอลต่างประเทศ
8xbet คาสิโนออนไลน์
ดูบอลสดฟรี
ดูบอลฟรี android tv รองรับทุกระบบ
ข่าวฟุตบอลไทย
ข่าวฟุตบอลล่าสุด
8xbet เว็บคาสิโนสด
บอลไทย ตารางแข่ง
Nuru Sports Club
ดูฟุตบอลออนไลน์
8xbet เว็บบาคาร่าออนไลน์
ข่าวฟุตบอลไทยล่าสุด
วันนี้ล่าสุด
Sunshine Sports
ผลบอลพรีเมียร์ลีก
ข่าวฟุตบอลไทยล่าสุด
ดูบอลสดดูบอลออนไลน์
และกีฬาอื่นๆ
ผลบอลเมื่อคืน
8xbet เครดิต ฟรี
สารานุกรม
8xbet
ข่าวกีฬาวันนี้
ผลบอลสด
แทง บอล ขั้น ต่ํา
ผล บอล พรีเมียร์ ลีก อังกฤษ ล่าสุด ลา ลิ กา
บอลไทย
ตารางบอลล่าสุด
พรีเมียร์ลีก
ผลบอลผลบอลสด
โปรแกรม บอล
ข่าวการแข่งขันฟุตบอล
เว็บดูบอลออนไลน์ที่จะช่วยให้คุณ
8xbet คาสิโนออนไลน์
ดูทีวีออนไลน์
8xbet คาสิโนบาคาร่า
ดูบอลสด
การคาดการณ์การแข่งขันอ
ได้เครดิตฟรี 100 บ
โปรแกรม ถ่ายทอด ฟุตบอล สด
อัปเดตข่าวฟุตบอล ล่าสุด
ถ่ายทอดสดฟุตบอล
ฟุตบอลเชลซีถ่ายทอดสด
วิธีแทงบอลในเว็บ
ถ่ายทอดสดฟุตบอล
แทง บอล ออนไลน์ ยัง ไง
อัตรา แทง บอล
พนัน บอล สด
รวมข่าวฟุตบอล ผลบอล
ผลบอลสด7m888
8xbet การพนันออนไลน์
ข่าวกีฬา
ผลบอลสด
8xbet คาสิโน มีอะไรบ้าง
ฟุตบอลทีมชาติไทย
ตาราง ฟุตบอล ทุก ลีก
แทง บอล คือ อะไร
ตาราง คะแนน พรีเมียร์ ลีก
โปรแกรมถ่ายทอดสด
ดูบอลออนไลน์
ข่าวกีฬา
บอล พรีเมียร์ ลีก
คะแนน บอล สด
ผลฟุตบอล
ผลฟุตบอลไทยวันนี้
ผลบอลสดไทยทุกแมชทั่วโลก
ข่าวกีฬาออนไลน์
ไฮไลท์ฟุตบอล
Sports Around Thai
8xbet เครดิตฟรี50 แทง บอล
ไฮไลท์ฟุตบอล
สล็อตออนไลน์
กีฬาต่างประเทศ ผลบอล
เดิมพันแมนเชสเตอร์ซิตี้
ผลบอลสด888
8xbet คาสิโนออนไลน์เว็บตรง
ไฮ ไล ท์ แมน ยู ล่าสุด
ผล บอล พรีเมียร์ ลีก อังกฤษ ล่าสุด
เว็บไซต์เดิมพันกีฬาที่ดีที่สุด
ดูบอลออนไลน์
เดิมพันกับ 8xbet
วิเคราะห์บอล
8xbet
8xbet คาสิโนออนไลน์ที่ดีที่สุดในเมืองไทย คา
ข่าวกีฬาวันนี้ ล่าสุด
ดูฟุตบอลออนไลน์
ดูบอลสดไทย
8xbet สล็อตแมชชีน
พนัน บอล สด
ข่าวบอลพรีเมียร์ลีก
แม็กกี้ สปอร์ต
8xbet
ข่าวกีฬา ล่าสุด
4U Sports Thai
8xbet คาสิโนพรีเมียม
ข่าวกีฬาล่าสุด
ผลบอลสด888 บอลพรุ่งนี้
เกมสล็อต 8xbet
ดูบอลออนไลน์ทุกลีกทั่วโลก
ผล บอล สด 365
ผลบอลพรีเมียร์ลีก
8xbet คาสิโนออนไลน์
8xbet
กีฬาแห่งประเทศไทย
8xbet
ถ่ายทอดสดฟุตบอล
ข่าวกีฬาไทย 24
สล็อตออนไลน์เว็บตรงไม่ผ่านเอเย่นต์ PG SLOT99
ผล บอล สด sbobet
เว็บโป๊กเกอร์ออนไลน์ ที่ pokerthai99
ผลบอลสด
ฟุตบอลไทยวันนี้ช่องไหน
อัตรา แทง บอล วิเคราะห์บอล
รายการ บอล วัน นี้ พรีเมียร์ ลีก
ผลฟุตบอลไทยวันนี้
ถ่ายทอดสด บอลวันนี้ ช่อง
ถ่ายทอดสด บอลวันนี้ ช่อง
ทีเด็ดบอลวันนี้ 4 คู่ผลบอลสด
ตารางบอลวันนี้ ทุกลีก ภาษาไทย
ดูวิเคราะห์บอลวันนี้
ไทยลีก วันนี้ ถ่ายทอดสดไทยลีก วันนี้ ถ่ายทอดสด ช่อง ไหน
โปรแกรม พรีเมียร์ ลีก อังกฤษ ถ่ายทอด สด
เช็ค ผล บอล วัน นี้ พรีเมียร์ ลีก อังกฤษ
888 ผล บอล ผล บอล สด