Кире Зоографски: Занаетот ми е аманет од дедо ми Киро

„Најголемо задоволство ми е кога навечер или пак наутро,со свои раце, ќе си го навијам рачниот часовник. Неговото работење ми го разубавува животот. Горд сум што покрај пра дедо , дедо, татко, чичко и јас денес го продолжувам саатчискиот занает“, вели Кире Зографски, еден од двајцата мајстори во Велес кои вршат поправка на рачни и ѕидни часовници. Дипломираниот новинар одамна се збогува со професијата. Кире тоа го стори кога откри дека вредноста на пишаниот збор не може да ја спореди со убавината на звукот кога излегува од часовникот и ги брои секоја скунда, минута, час од животот на граѓаните на Велес, веќе цели 87 години во саатчиските дуќани на Зоографски.

Како секој ден така и денеска Кире Зографски го најдов во неговиот дуќан, во близина на мостот „Гемиџии“ спроти поранешна стоковна куќа НА – МА. Ме пречека со насмевка, онака како што тоа го правеле неговиот пра дедо, дедо и неговиот татко, одамна починати, кога ги пречекувале муштериите во својот дуќан. Пред Кире имаше неколку рачни часовници. Му ја кажав мојата цел на посетата, велејќи му : „ Сакам да пишувам за семејниот занает на познатата велашка фамилија Зографски“.

Мајстор Кире, кого го познавам повеќе години, се насмевна и ме покани да седнам. А тој стана и од фиоката на орманот поставен до него, ја извади кутијата во која ги чува документите и фотографиите кои ја документираат семејната па и градска саатчиска традиција во Велес.

„Еве во оваа кутија е целата историја на моето семејство. Мене во аманет ми остана,“ рече мајстор Кире.

Полека, како што впрочем се допираат најдрагите и највредните предмети, мајстор Кире, ги вадеше старите црно бели, пожолтени фотографии. Го погледав во лице и забележав кога очите му добија блажен сјај и се појави насмевката. Молкум, тивко ги редеше фотографиите на горниот дел од саатчиската витрина. Штом сите ги дореди на стаклената подлога покажувајќи ми на нив започна да ја раскажува приказната за велешкото семејство Зоографски.

„Еве ова е пра дедо ми Јован. Го научил занаетот од пријател Србин , за потоа се што знаеел и умеел им го пренел на неговите синови постариот Киро и помладиот Спиро. Но, за дедо Киро тоа не било доволно па заминал на доусовршување кај познат мајстор саатчија во Врање. Кога во 1928 година се вратил во Велес го отвориле првиот саатчиски дуќан , во сарачката чаршија, кај денешното градско пазариште, рече мајстор Кире.

Велешани раскажуваа како првиот дуќан, што го отворил мајстор Киро било празник не само за Велес, во кој цутело занаетчиството, туку се до Гевгелија, до Кавадарци и до Струмица. Дуќанот на Зоографски бил единствен на целата овааа територија. Најзадоволни биле чорбаџиите и другите газди бидејќи во тоа време само тие имале часовници. Киро имал полни раце работа па занаетот почнал да му го пренесува на синот Зоран, таткото на Кире. По неколку години дуќан отвара и неговиот дедо Спиро кој пак занаетот му го пренел на негиоиот син Никола. Неговата саатчиска мајсторија и денеска ја работат синовите Марјан и Сашко. Така двајцата браќа Киро и Спиро први во Велес го донеле саатчискиот занает.

„Што да ви речам дедо Киро, чие име јас го го наследив, бил многу чесен човек и почитуван мајстор. Тој секогаш ми велеше „Внучко ти што го носиш моето име еден ден ќе го продолжиш семејниот занает. Биди добар, негувај го и чувај го а јас ти го оставам како аманет. Така ми велеше дедо ми додека учев и кога го завршив факултетот,“се присети мајстор Кире.

Додека ги разгледувавме фотографиите од семејната кутија тие продолжија да ни го раскажуваат остатокот од саатчиската приказната за Зоографски. На неколку од нив беше фотографиран мајстор Киро , заедно со негиоот син Зоран,по ослободувањето во стариот дуќан потоа во новиотна главната градска улица пред денешниот Основен Суд, поточно од спротивната страна на хотелот „Интернационал“.

По смртта на дедото на Кире сам занаетот го продолжува неговиот син Зоран.

„Татко ми Зоран раскажуваше дека занаетот почнал да го учи на тринаесет годишна возраст. Велешани и за татко ми велат дека беше добар мајстор кој одлично го превзел занаетот. Сите го помнат како весел човек, но за жал почина кога имаше само педесет години. Тој момент беше пресуден во мојот живот. Со брат ми Тони, исто така дипломиран новинар, одлучивме дека ние ќе ја продолжиме семејната занаетчиска традиција. Краток временски период заедно работевме за потоа Тони да се одлучи за занаетот за кои се образувавме и комплетно да и се посвети на новинарската професија. Јас пак останав на семејниот занает и жалам што морам да кажам дека саатчиството полека умира. Индустријата си го направи своето. Младите не се заинтересирани да бидат саатчии. Еве да кажам дека и моите синови не сакаат да го продолжат, но затоа јас никогаш нема да го напуштам. Саатчии има но, мајстори што вршат поправки денес во Велес сме само двајца.Едниот сум јас, а другиот е исто така човек кој занаетот го научил кај мојот дедо и мојот татко“, вели мајстор Кире.

Кога тој ме испраќаше, на разделба, ми рече: „Ако државата сака да го зачува овој занает мора да помогне прво со намалување на давачките,сега тие се превисоки, а потоа со дополнителни мерки кои ќе мотивираат пред се млади луѓе да се нафатат да поправаат и одржуваат часовници. Особено поради граѓаните кои носат часовници само поради тоа што сакаат да си ги навиваат“. Потоа додаде:

„Го сакам занаетот и не можам без него. Одбројувањето на часовите е во мене и живеам со него. Тоа чувство ме храни и ми дава надеж да живеам. Од него не можам да се одвојам.“

Стоилко Андреевски