75 години незаборав – 75 години од стрелањето на ваташките младинци

 

Ваташани и кавадарчани денеска им се поклонија на 12 стрелани ваташки младинци во виорот на Втората светска војна.

На споменикот во Моклиште,  кој сведочи за големиот масакар кој го изврши бугарскиот фашистички окупатор на 16 јуни 1943 година свежо цвеќе положија семејствата на загинатите, пратеници,  градоначалникот на Кавадарци, Митко Јанчев, советници во кавадаречкиот совет, претставници на политичките партии, сојузот на борци, претставници на АРМ од гарнизон Криволак, моторџиите од „Тиквеш рајдерс“ и навивачката група „Лозари-исток“.

 

 

И после 75 години болката за загинувањето сеуште е присутна. Роднини на загинатите и денеска со многу емоции и солзи положија цвеќе на споменикот. 

Во рамки на одбележувањето на годишнината, навивачите од навивачката група лозари поставија транспарент на кој пишуваше „крвопис е и Ваташа“и запалија 12 бакли во чест на загинатите младинци. 

Учениците од ООУ „Димката Ангелов Габерот“ Ваташа ја изведоа македонската химна, а потоа следеше историски час за делото на младинците кои ги положија животите во темелите на денешната слобода. 

Кустот-историчарот Марија Михова се осврна на делувањето на младинците, а го опиша и злоделото кое го извршија тогашните фашистите.

„Бугарски фашистичкиот окупатор, имајќи сознанија за активности на партиската организација во Ваташа, презел низа мерки за да го спречи тоа движење. Со зголемени полициски и воени сили, започнал страшен терор во селото. Уапсени биле и младинците. Поручникот Костов им рекол:”Ајде сега да ни го покажете патот по кој требаше да одите во партизани”. Младинките оделе десетина метри по нивните другари. Околу 13 часот по пеколна горештина, пристигнале во месноста „Дулово долче”. Блокадата од селото веќе била повлечена, а стрелачкиот вод запрел кај лаките во близина на реката Луда Мара. Младинците застанале под сенката на едно големо дрво, но окупаторските војници се наредиле во полукруг околу нив со митролези и пушки на готовс, а поручникот Костов тогаш наредил: „Наредете се еден до друг за да ве фотографираме”. Девојчињата се наоѓале на десната страна од младинците. 

Поручникот Костов се обидел да ги припои кон младинците, но полицискиот началник Опреков му се спротивставил дека тоа  што тој го прави, не е наведено во наредбата. Тогаш Костов отишол кон своите војници и гласно изговорил:”Насекаде каде што одам, наидувам на кукавици, потсети Марија Михова, историчар при кавадаречкиот музеј. 

Во меѓувреме, највозрасниот од младинците насетувајќи дека нешто лошо се подготвува, наеднаш започнал да трча кон реката Луда Мара и се обидел да избега кон капините. По него тргнале и Диме Чекоров и Герасим Матаков. Костов иако на почетокот бил изненаден од смелоста на младинците, веднаш им издал наредба на војниците да стрелаат. Тогаш започнала стравична пукотница. 

„Лесно погоден, Васо Хаџи Јорданов успеал дури да извика: „Стрелајте кучиња, но нашата идеја нема да умре”. Тој за момент застанал погоден од еден куршум, но продолжил да се засолнува. Сето тоа се случувало како во сон. Останатите младинци погодени од рафалите на пушкомитралезот и куршумите од пушките, паѓале како покосено класје еден до друг. Оние кои сеуште покажувале знаци на живот, биле убивани. Насекаде во воздухот, се чувствувал силен мирис на барут, а неговиот чад го прекрил чистото јунско небо. Нозете веќе им биле непослушни на девојките и биле принудени да седнат на земјата, одбегнувајќи да ја гледаат страшната глетка. Еден бугарски војник отишол кон нив и започнал да им ги дига главите викајќи: „Гледајте, не седнувајте комунистки, гледајте”, рече Михова и нагласи дека потоа следувало она најстрашното. Војниците како по заповед, ги извадиле бајонетите и да бидат сигурни дека успешно ја завршиле работата, започнале со нив да ги бодат телата на оние младинци кои сеуште покажувале знаци на живот. Но тоа не било се, војниците по извршениот масакр започнале да им пребаруваат по џебовите, а на неколкумина им ги одзеле часовниците од рацете. 

 

Градоначалникот Митко Јанчев нагласи дека злосторот во Ваташа сведочи за едно тешко минато време, но и за храброста на младинците. 

Учениците од Ваташа изведоа рецитал за 12 сте младинци, а химната на Ваташа, како што ја нарекуваат ваташани, Ми заплакало селото Ваташа ја исполни естрадната уметничка Катерина Танева, која потекнува од ова село. 

Годинава спомен паркот во Моклиште каде е споменикот на ваташките младинци е целосно хортикултурно и партерно преуреден. 

На денешното одбележување на 75 годишнината претходеше и свечена академија што синоќа се одржа во салата на реконструираниот спомен дом во Ваташа. 

Присутни беа роднини на стреланите, градоначалникот Митко Јанчев, советници во кавадаречкиот совет и жители на Ваташа. 

Чествувањето започна со интонирање на македонската химна од солистката Слободанка Танева, а присутните со едноминутно молчење им оддадоа почит на загинатите. 

Градоначалникот во своето обраќање нагласи дека оваа вечер говориме за едно минато на кое сме горди, за време кое е виновно за сето она што го имаме денес, време во кое љубовта и другарството биле над се, а сплотеноста ги правела луѓето силни и им давала мотив да продолжат понатаму. 

„Далечната 1943 кавадарчани биле сведоци на една нераскинлива врска помеѓу 12 млади момци. Сплотени со грижа еден кон друг со взаемно разбирање со неизмерна храброст чекоре по патот на слободата.  На 16 јуни 1943 година, дванаесет младинци на ѕверски и немилосрден начин ги изгубија своите животи. Масакар кој остана забележан како еден од најголемите злосторства што ги извршија фашистите во текот на Втората светска војна во Македонија“ рече Јанчев и додаде дека тажното лелекање по овие младинци од Ваташа се слушало во цела Македонија. 

Криковите од болка, рече Јанчев, ја завиле Тиквешијата во тага. Во исто време со тага се чувствувал и гневот и желбата за одмазда. 

„ Со длабок наклон полн со почит стоиме пред ова минато, пред историјата која  е испишана, историјата поради која сме денес тука. Генерации по 43-та година се горди на своите претходници кои своите последни воздишки ги дадоа на ова парче земја, своите последни погледи полни со гнев но и гордост ги насочија кон земјата на која и дадоа храброст да продолжи да се бори“ нагласи Јанчев. 

Тој порача денешните генерации со силна желба да ги прифатат сите доблести на 12-сте младинци, нивната храброст, безуслона љубов кон родното место, нивната решителност и сила да се борат во тешки услови. 

Во чест на младинците од Ваташа беше изведен поетски перформанс од актерот Александар Малинков кој започна со познатата В` Тиквешко негде, потоа следеа настапите на солистката Слободанка Танева, триото Ад либитум и ученици од ООУ „Димката Ангелов Габерот“ Ваташа. 

Aнгел Данов