Маалото на имотните граѓани во стар Велес

Во минатото во центарот на градот ,покрај железничката пруга Велес – Гевгелија, поточно од галаријата кај Мало Мовче до галаријата кај Нов Мост или денешен Гемиџии живееле најимотните граѓани на Велес. Нивните куќи се наоѓале веднаш до главната улица со продавници и дуќани, на која се наоѓала и зградата на општината како и другите административни објекти. Овие велешки семејства ги купиле убавите и големи куќи од беговите и агите кои се исселиле поточно си заминале од градот. И токму таму, во една од куќите се родила и живеела професор Лилјана Георгиева- Бојаџиева со чија помош ги забележавме семејства, нивните сопственици и нивните наследници кои се дел од оваа градска приказна.

Во стар Велес на централниот плоштад се наоѓала зградата на Општината. Од десната страна на улицата која од плоштадот водела кон галаријата на нов мост се наоѓала куќата на Ангел Коробар. Со него и неговата сопруга живееле и двете негови внуки од брат, а под кирија живеело и едно еврејско семејство. Ангел Коробар со своето семејство се преселил во Скопје но куќата останала во негова сопственост. Еврејското семејство на 11 март 1943 година, насилно било земено од куќата од бугарските фашисти и со другите Евреи од Македонија било однесено во логорот на смртта Треблинка каде што биле убиени. До оваа куќа се наоѓала куќата и на братот на Ангел во која живеел син му Петре, правник по професија, со сопругата Вера и нивната ќерка Дорка. До нив се наоѓала убавата двокатна куќа на доктор Панче Васков, прв лекар во Велес кој медицински факултет завршил во Цариград. Доктор Васков се оженил со убавата Олга Машу, ќерка на Коста Машу, во тоа време познатиот адвокат. Тие имале два сина Петре и Благој и две ќерки Милка и Бојанка. Во последната двокатна куќа, од редот, живеела една стара жена. По нејзината смрт куќата ја купил Петре Чадиев со сопругата Ленче и во неа се родиле синот Ацо и ќерките Олга, Пандорка и Љупка.

По галаријата исто така имало улица која водела до големиот имот, празна парцела, на Турчинот Тасим Караер. Велешанецот Андреја Бојаџиев имал дуќан на главната улица веднаш до дуќанот на Турчинот Тасим. Тие се почитувале како родени браќа. Заедно делеле и арно и лошо. Кога Тасил во 1925 година требало да си замине за Турција имотот од 330 метри квадратни за 330 лири му го продал на Андреа. Бидејќи куќата на Андреа била мала и немало доволно место за семејството Андреа со домаќинката Ристана почнале да градат куќа на купеното место. И покрај економската криза тие во 1929 година успеале да ја изградат и во неа да се вселт со децата Илија, Петре и Атанас- Атиче.

До Бојаџиеви се наоѓала куќата на Милан Христов Коритаров. Семејството надимакот го добило поради тоа што се занимавало со изработка на корита. Милан имал три сина од три жени, првиот се викал Стојан и бил прв филателист во Велес, кој завршил богословија и предавал иторија во велешката Гимназија. Вториот син на Милан се викал Лазо, а третиот Христо. Куќата на Христови се граничела со куќата на Чушкови, која подоцна ја купил Димко Ќаата, на кого велешани надимакот му го дале поради тоа што имал големо стадо со овци.

Во овој дел на Велес живееле и браќата Пајтонџиеви кои презимето го добиле поради тоа што поправале пајтони. Мајка им Марија имала три сина Миле, Иван и Ганчо. Милан се оженил за Анисија со која имал три сина Славчо, Андреја и Бојчо. Иван се оженил со Марија и имале два сина Петре и Ѓоре како и ќерка Македонка. Третиот син на Марија, Ганчо се оженил со Лефтерка и имале три ќерки Лилјана, Мирјана и Марија. Тие живееле на вториот кат во убавата голема куќа додека на првиот кат кој го издавале за кирија живееле галичанецот Митре со сопругата Дунава кои се занимавале со продажба и преработка на млеко во дуќанче кое се наоѓало на главната улица. Имале крави и од нивното млеко продавале и правеле кисело млеко кое било многу барано. Дунава починала многу млада. Освен овој брачен пар во куќата на Пајтонџиеви живееле вкупно осумнаесет жители и тоа многу сложно.

Веднаш до куќата на Пајтонџиеви се наоѓал дворот на кафеаната „Загреб“. Во средината на дворот имало бетонирана плоча на која во летните денови се организирале забави, матинеа , приредби и театарски претстави, а веднаш до таа широчинка се наоѓал дворот на киното „Белград“. Под киното имало мразарница од која со мраз се снабдувале повеќе слаткарници и кафеани во градот.

До дворот на киното „Белград“ се наоѓала куќата на Драга Гратчанова која имала ќерка и син кој починал многу млад. Од жал за синот починала и Драга и нејзината куќа ја купила Ацка Плетачката со сопругот Наќе. Тие се населиле во градот кога дошле од велешкото село Теово. Ацка имала работилница во која жени од Велес плетеле блузи и друг вид на облека. Ацка имала две ќерки Милка и Вера. Првата починала многу млада а Вера стана сопруга на доктор Перо Гајдов. Куќата на Ацка всушност била последна во редот што водел до галаријата кај Мало Мовче.

Од главната улица , во сокачето преку кое се спушташе надолу кон пругата, се наоѓала новата куќа на семејството Палашеви. Но горниот кат живееле муфтијата со синот Раиф и слугинката Мумие. На долниот кат на големата куќа живееле Ангелко Палашев со сопругата Ефка. Тој ги изградил куќите на Палашеви. Инаку Ангелко одел дури до Пешта во Унгарија да купува книги како од други така и од македонски преродбеници за својата библиотека која била право отворена не само во Велес туку и во Македонија. Ангелко млад починал. Оставил два сина Милан и Димче. Димче се оженил со Господинка со која имал син Ангел, го крстиле на дедо му, како и ќерка Зора. Во втората куќа на Палашеви живеел постариот син Милан со жена му Деница.Имале ќерка Љубинка која се омажила за Борис Делов и син Асенчо кој се оженил со Зора од Гевгелија и имале ќерка Соња. Вториот син на Милан и Деница, се вика Илија а неговата сопруга Костадинка Ѓоргова со која ја имаат ќерката Дијана. На десната страна во оваа куќа на Палашеви имало чешма па шупа, а од левата страна се влегувало во работилницата каде што двајца мајстори ги правеле бомбоните и другите кандиторски производи кои се продавале во нивните дуќани што се наоѓале на главната градска улица.

(Маалото пред изградбата на комплекс Чешел)

На истата улица, која се викала „Карл Липкнехт“ ао број 5 се наоѓала куќата на семејството на Димко и Рајна Грбеви. Димко бил скромен и мирен човек, голем мајстор ѕидар. Имале две ќерки Родна и Јанинка и два сина Киро и Тошо. Првата ќерка Родна се омажила во Скопје во семејство кое имало кафеана на главниот плоштад. Таа имала ќерка Дивна и син Илија. Втората ќерка Јанинка се омажила со возачот Димко и имале два ќерки Ѓурѓица и Нада како и синови Ацо и Киро. Постариот син Киро одел со татка си и го научил неговиот занает . Се оженил за Павлина со која имал ќерка Лилјана и син Димче. Помалиот син на Грбеви, Тошо се вработил во МРТВ во Скопје и се оженил со колешката Ленче.

Исто така на улицата „Карл Липкнехт“ имало и широчинка по која следела куќата на Алексо Смилев Ѕвездин кој имал голем дуќан за брашно на пазариште. Негова сопруга била Пандора која на Алексо му родила четворица синови Димитар, врвен стоматолог и творец на стоматолошкиот факултет во Скопје, Боро, кој завршил за фармацефт, Тошо, кој како студент на технолошкиот факултет во Загреб рано починал и четвртиот син Јордан имал продавница за козметички производи во Велес.

(На местото на маалото по изградбата на комплекс Чешел)

После нивната куќа постоело сокаче кое одело во правец на капиџикот од куќите на Бојаџиеви и на мајсторот Левко Мартин. Левко со сопругата Рајна имале два сина и две ќерки. Најстарата се викала Нона, била шивачка и се омажила за Илија Даљанков. Нивниот постар син Орце се оженил со Родна Кавазова,а помалиот син Ѓоре се оженил со Станка и имале три ќерки. Најмала била Ружа која се мажи за струмичанецот Ацо и со кого има еден син.

До Мартинови живеело семејството на Цане Клилмкар. Тој имал еден син Илија кој се оженил со Костадина и имале три деца Диме, Богдан и Ангел. Таму живееле и Јован и Слоботка Климкарови со синот Љубе и ќерката Вера. Јован починал многу млад. Потоа во куќата се вселил и братот на Илија, Ордан со сопругата Зуграфа и нивните три деца Благојка, Милка и Ѓоре.

На излезот од сокачето се наоѓала куќата на Анастасија Чушкова која имала два сина и три ќерки.

(Лилјана Георгиева – Бојаџиева – од времето кога била ученичка)

„ Жителите во маалото живееа многу сложно. Традиција беше домаќинките во топлите летни вечери да се соберат кај железничката линија за да раскажуваат за се и сешто.Тука беа секогаш Марија Пајтонџиева, Ефка Палашева, Рајна Грбева, Пандора Смилева, Анастасија Чушкова, Драга Гратчанова, Роса Коритарова, Ристана Бојаџиева и другите на кои во моментов не можам да се сетам. Тие никогаш не критикуваа ниту се караа туку седнати на малите столчиња зборуваа за теми кои само нив ги интересираа. За жал денес нема ни трага од ова маало. Ги нема куќите, сокаците, широчинката на кафеаната, киното, ги нема старите домаќинки седнати на мали столчиња,“ рече професор Бојаџиева.

На местото за кое ги вративме спомените и со велешаните Илија и Костадинка Палашеви, денеска наместо куќи се наоѓаат големи згради, ресторани, продавници. Тие ги заменија куќите на староседелците но не ги избришаа од спомените ликовите и делата на граѓаните кои живееја во нив. И оваа приказна има таква цел, да придонесе уште многу генерации да се сеќаваат на нив.

Стоилко Андреевски