Институциите затворени,ѕидот на тишина ги штити институциите на власта!

По седум години од стапувањето на сила на Законот за слободен пристап до информации постојат проблеми во неговата имплементација кои биле препрека и во првите години од воведувањето на законот, а се однесуваат на високата молчаливост на институциите и на нивната одбивност да одговорат на барањата за овозможување одредени информации.

Целта на законот е да ја зголеми транспарентноста на државните тела и како таков не треба да се менува, туку треба да се применува, беше речено на денешната промоција на книгата „Шест години подоцна: распука ли ѕидот од тишина“, публикувана од Фондацијата Отворено Општество, а која се осврнува на изминатите седум години од примената на законот.
Упатените, кои зедоа збор на дискусијата за време на промоцијата, сметаат дека со законот делумно се штитат интересите на државата, што е докажливо во низа постапаки каде се одбегнува објавување на информации кои можат да го загрозат кредибилитетот на властите. Начините на кои се прикриваат овие информации од јавен карактер не се во согласност со законот, па поради неефикасноста на Комисијата за заштита на правото за слободен пристап до информации, која не ја врши својата функција во принудување на институциите да постапуваат согласно законот, во ситуација сме, беше речено, каде во однос на транспарентноста пловиме во сива зона.
Комисијата за ниту една институција нема поднесено спор иако во нејзините извештаи на повеќе места е нотирано неправично постапување на институциите по барањата за пристап до информации, иако е во нејзина надлежност, Комисијата одбива да поднесе иницијативи за прекршочни постапки што говори за нејзината неефикасност.
– Комисијата прави грешка во тоа што во ниту еден момент не повикува на одговорност. Која е регулаторната улога на Комисијата ако не може да ги натера имателите на информации да постапуваат согласно законот? Нема прекршочна постапка за имател и кога Комисијата утврдила повреда на правото, за која во законот постојат прекршочни постапки – истакнува Жарко Хаџи Зафиров, правник чија специјалност се предмети од овој карактер.
Според Хаџи Зафиров, правото на слободен пристап до информации не е право на граѓаните туку е обврска на институциите. Со самото тоа што кај нас се третира како право, станува јасно колкава е нетранспарентноста на институциите и нивното непочитување на овој закон.
Неефикасноста и непрофесионалноста на Комисијата оди дотаму, беше посочено, што во одговорите на жалбите таа често им укажува на институциите како понатаму да ја прикријат информацијата и да го избегнат нејзиното обелоденување.
Според статистиките, оваа година драстично е зголемен бројот на барања за слободен пристап до информации, но, како што посочува правниот тим на ФООМ, тоа не говори позитивно за работата на институциите. Во 2006 година, кога стапува на сила законот, биле поднесени 513 барања за слободен пристап до информации, во 2012 година бројот на барања се искачил на 4.865.
Со самото тоа што граѓаните имаат потреба да го употребуваат законот за да дојдат до информациите од јавен карактер, укажува дека институциите се непристапни во обелоденувањето на податоците и тогаш кога станува збор за податоци што треба самоиницијативно да ги објавуваат. Оттаму се воспоставува практика граѓаните или новинарите да пополнат барање за каква било информација.
– Комисијата во повеќе случаи при жалбите нотира дека бараните информации треба самоиницијативно да бидат дадени без примена на законот. Ова е доказ дека изминативе години институциите сè повеќе се затвораат. На тој начин ве тераат да влезете во правна постапка со нив за она што ви е законски овозможено – вели Данче Даниловска од ФООМ.
Според упатените, Комисијата функционира само формално како независна. Претставува проблем тоа што буџетот од година во година се намалува, а од 2007 година е намален за 30 отсто, што ја прави зависна од државата. Капацитетите се недоволно искористени и од 44 систематизирани работни места, пополнети се само 14. 
На дискусијата беше истакнато дека ова тело не може да ги извршува своите функции со само 14 вработени, како и дека со менувањето на нејзиот состав директно се менува нејзината работа. Најрадикален пример за тоа е кратење на листата на имателите на информации, кога Комисијата ги избриша политичките партии од листата. Оваа постапка негативно придонесе за пристапот до информации од јавен карактер затоа што партиите повеќе немаат обврска да одговорат на прашањата за начинот на кој се финансирани, податоци кои сега можат да се добијат само преку долга голгота низ институциите на кои партиите им поднесуваат финансиски извештаи.

Текстот и сликата се превземени од Плусинфо.