Велигден е најстариот и најголем христијански празник!

Велигден или Ден на Воскресението Христово е најважниот верски празник во православниот календар. Не само што е најголемиот, туку е и настариот христијански празник. Се празнува од вториот век на нашата ера. Велигден е празник со кој се слави победата над смртта.

На овој празник му претходат долгите велигденски или Велики пости, кои траат седум недели, не сметајќи ги Сиропусната недела, која е една недела пред Прочка, и Месопусната недела, една седмица пред неа.

Правилата по кои денес се одредува Велигден се дефинирани дури во 526 година, иако уште византискиот цар Константин во 325 година на собирот во Никеја, иницирал расправа по ова прашање и донел некои решенија. Претходно Велигден се празнувал на разни датуми. Според овие правила, Велигден секогаш е по пролетната рамноденица, во првата недела по полната месечина. И секогаш е во недела, но не смее да се совпадне со еврејскиот празник Пасха, ниту да биде пред него. Ако првата млада месечина по рамноденицата е пред Пасха, Велигден се одложува за првата недела по следната полна месечина. А ако се совпадне во ист ден со Пасха, се одложува за една недела. Со оглед на постоењето на двата календари во христијанството – Јулијанскиот (во православниот свет) и Грегоријанскиот (во католичкото христијанство), кои се разликуваат за 13 дена, ситуацијата со пресметките на Велигден уште повеќе се „комплицира“, па обично празнувањето на овој голем христијански празник не се совпаѓа. Но, Велигден може да се падне на 35 датуми: од 22 март до 25 април во западното христијанство, а од 4 април од 8 мај во источното православно христијанство, што значи дека Велигден може да биде и два дена по Ѓурѓовден.

Велигден е продолжение на старозаветниот празник Пасха, кој Евреите се’ уште го празнуваат во чест на ослободувањето на еврејскиот народ од Египет. Буквалното значење на зборот Пасха е премин и се однесува на преминувањето на еврејскиот народ од Египет во Израел. Значењето на Пасха симболично е пренесено во христијанството, преку жртвата на Христа за гревовите на човештвото и неговиот премин од смртта на земјата во вечниот блажен живот на небото.

Без верување во Христовото воскресение не е можно да се верува во Христа како Спасител. Со еден збор: не е можно Христијанството; не е можно да се биде Христијанин. Затоа Апостолот Павле одлучно и јасно изјавува: „Ако Христос не воскресна, празна е нашата проповед, празна њ и вашата вера”. Сè е изгубено, сè е пропаднато, ако Христос не воскресна – вели св. Златоуст, објаснувајќи ги овие апостолски зборови.

Без Христовото воскресение – сè е привид: и Христос, и сите негови дела, и севкупното Негово учење. Затоа и самиот Спасител уште за врeме на своето живеење на земјата укажуваше на своето воскресение како на настан кој ќе ја објасни и неговата Личност и Неговото дело. Така по своето Преображение Спасителот на своите ученици им заповеда никому да не му кажуваат шта виделе додека Тој да стане од мртвите. Зашто, дури во светлината на Воскресението станува јасен и настанот на Преображението, и целиот живот на Богочовекот и севкупното Негово учење, затоа што дури со своето воскресение од мртвите Исус неспорно и сеубедливо посведочи дека Тој навистина е Бог и Син Божји.

Пред Своето воскресение Спасителот поучувал за вечниот живот, но со воскресението покажа дека Тој навистина е вечниот живот. Пред Своето воскресение Тој поучуваше за воскресението на мртвите, но со воскресението покажа дека Тој навистина е воскресението од мртви. Пред Своето воскресение Тој поучуваше дека верувањето во Него преведува од смрт во живот, но со своето воскресение покажа дека ја победи смртта и со тоа на осмртените луѓе им го осигура преминувањето од смртта во бесмртноста. Со еден збор: севкупното учење на Спасителот ја добива својата потврда и образложение во Неговото воскресение.

Со Воскресението од гробот Хрисос ги круниса сите празници. Тој доброволно пострада на Крстот за искупување на нас, грешните на Велики Петок (Големиот Петок). Според Светото Писмо, во часот кога Он пострада на Крстот, многу гробови во близината на Ерусалим испукале и некои праведници дури во тој момент станале од нивните гробови.

Дури и најголемиот симбол на Велигден – црвено вапсано јајце, има поткрепа во митологијата и религијата на многу народи. Космогонискиот мит за настанокот на светот од јајце е познат кај многу стари народи: Фениќани, Вавилонци, Египќани, Индуси, Јапонци, Кинези, Грци… Јајцето е извор и симбол на животот. Оваа традиционална симболика од повеќе култури е пренесена и во христијанството, секако со повеќе варијанти на преданија: од тоа дека Марија Магдалена кога дошла под крстот на Исус, носела варени јајца кои се обоиле црвено од крвта на Исус, па до доказот што го барале Евреите од христијаните дека Исус воскреснал – кокошките да снесат црвени јајца (што наводно и се случило). Сепак и покрај преданијата, традицијата на боењето на јајцата не продира толку лесно и брзо во христијанскиот свет. Најстарите пишани податоци за тоа во Западна Европа се дури во 12 век, а во нашите краишта такви записи првпат се сретнуваат во 16 век во еден турски закон за саските рудари и нивните обичаи.

Со текот на времето црвеното јајце станало симбол на Велигден, но и на пријателство. Повеќемина собирачи на народни умотворби, обичаи и верувања, запишале дека во минатото христијанските семејства им испраќале на Турците, со кои биле во добри односи, велигденски јајца како поздрав. Турците, пак, тоа го сметале за голема чест, а неиспраќањето за навреда. Во мијачките краишта, пак, и исламизираните Македонци вапсуваат јајца на Величетврток.

Сите обичаи, преданија, верувања поврзани со Велигден, на некој начин во себе ја содржат желбата за откривање на смислата на животот./ А.Д